Laura Pontani Coli ha commissionato a Barocci l’Annunciazione per Santa Maria degli Angeli ad Assisi

1596, 22 luglio

Commento
Nel 1591 la perugina Laura Pontani Coli ottenne dalla basilica di Santa Maria degli Angeli di Assisi l'autorizzazione a decorare una delle nuove cappelle. In un imprecisato momento successivo ma anteriore all'estate 1596 Laura commissionò a Barocci la pala d'altare con l'Annunciazione (in situ), ripresa variata dell'invenzione per il quadro di Loreto. Risulta infatti che in tale data la committente pose un censo su un podere di sua proprietà per finanziare il pagamento del dipinto, apparentemente già eseguito (Mancini 1983, pp. 41-42 nota 5). [Silvia Filauro]

Trascrizione
«Eisdem millesimo indictione pontificatu et die 22 iulii; actum in domo infrascripte domine Laure de Coglis, sita in civitate Perusiae Porta Solis, fines cuius ab uno bona domini Prosperi de Nardutiis, bona reverendi

Cinelli de Cinellis de Perusia strata et alia latera; presentibus ibidem reverendo domino Octaviano de Maccionibus rectore ecclesie Sancti Nicolai civitatis Perusiae Porte Sancte Susanne et Cencio Thome Eusebii de Ponte pactulorum famulo dicte domine Laure, testibus vocatis, habitatis et rogatis.
Magnifica domina Laura relicta quondam magnifici domini Lodovici de Coglis de Perusia Porte Solis, quae ut ipsa asseruit, pecuniis eget pro solvenda tabula Annuntiate facta per Federicum Baroccium pictorem famosissimum pro caapella per ipsam dominam Lauram suis sumptibus factam et ornatam in ecclesia Divinae Marie Angelorum, et non habens pro modo unde commodius et facilius illas habere et consequi possit, hinc est quod magnificus dominus Franciscus Hieronimi de Pontanis, de Perusia pro commoditate dicte domine Laure, asserens se habere, tenere et possidere et ad se spectare et pertinere iure dominii unum petium terre laborativum et arboratum, mensura eminarum trium incirca, in vocabulo la Via stretta, fines cuius ab uno bona monasterii et fratrum. Sancti Petri, bona mei et fratris Niccolai de castro Sancti Fortunati, a capite strata et alia latera, super quo petio terre et suis fructibus, redditibus et proventibus dicta domina Laura imponere intendat perpetuum censuum scutorum septem in paulis, prout sponte cum presentia dicti domini Francisci presentis et consentientis, nec non cum auctoritate et decreto magnifici domini Ioannis Baptiste de Bartolinis honorandi domini judicis communis Perusiae presentis et eidem domine Laure ad infrascripta peragenda auctoritatem et decretum

prestantis, sedentis per se et suos heredes, obligando se et omnia et singula eius bona presentia et futura pro infrascriptorum observatione dictum censuum scutorum septem quolibet anno imposuit, fundavit, constituit et assignavit, quem censuum scutorum septem, ut supra impositum, cum presentia et auctoritate sedentis[?], dicta domina Laura imposuit, fundavit, constituit et assignavit, quem censuum, ut supra impositum sub iam dictis obligationibus, dicta domina Laura dedit vendidit, tradidit, cessit, concessit domino Leoni Caroli Leonis de Perusia presenti, stipulanti et recipienti pro se et suis heredibus et cui ius suum, cui domino Leoni dicta domina Laura censuum predictum scutorum septem in paulis dare, solvere et cum effectu numerare promisit de sex mensibus in sex menses et in fine cuiuslibet semestris medietatem dictorum scutorum septem, omni exceptione remota, et solutionem facere in tot paulis argenteis, omni exceptione remota; quamquidem venditionem, cessionem, concessionem fecit dicta venditrix dicto emptori presenti et ut supra stipulanti pro precio, nomine precii ac solutione scutorum centum in paulis, quos scutos centum dicta domina Laura fuit sponte confessa et contenta habuisse et recepisse prout realiter et cum effecto habuit et recepit a dicto domino Leone in contanti in tot paulis argenteis, presentibus dictis testibus et me notario, de quibus centum et supra habiis et receptis, dicta domina Laura eidem domino Leoni presenti fecit finem, refutationem et pactum perpetuum de ulterius aliquod non petendo, cum hoc pacto in presenti instrumento de voluntate dictarum partium apposito, quod liceat dicte domine Laure et suis heredibus huiusmodi censuum semper et quandocumque et sine aliqua temporis prescriptione etiam longissima redimere a

dicto domino Leone et suis heredibus in totum vel in partem, prout iuris fuerit, quam revenditionem dictus dominus Leo facere promisit pro cuius pacti observatione dictus dominus Leo obligavit et hipotecavit omnia sua bona et presertim dicta bona super quibus dictum censuum fuit impositum, que bona omnia constituit tenere iure pignoris et hipotece usque quo dictum pactum observatum fuerit. Item cum hoc alio pacto in presenti instrumento de voluntate dictarum partiun apposito, quod liceat dicto domino Leoni et suis heredibus huiusmodi censuum scutorum septem habere, consequi et percipere et fructibus, redditibus et proventibus dictorum bonorum, qui fructus redditus et proventus pro concurrenti quantitate semper sint obligati et hipotecati dicto Leoni et suis heredibus, constituentes ex nunc ipsum presentem procuratorem inrevocabilem ad exigendum dictos fructibus et de exactis finiendum a quibus necesse fuerit ad habendum, tenendum, possidendum, vendendum, alienandum, alteri dandum, cedendum, concedendum et quicquid dicto domino Leoni et suis heredibus quomodo et deinceps perpetuo placuerit faciendo et eodem titulo et causa emptionis, venditionis ac census impositionis dicta domina dedit, vendidit omne ius omnemque actionem, ponens eundem in locum suum ac dicti domini Francisci presentis et consentientis, inde et supra dictis bonis et ipsum procuratorem et supra constituentem et possessionem promisit dare liberam et esse capacem ad substinendum in se huiusmondi censuum et responsionem et excepto dicto annuo censu fuit[?] et est libera et nulli fideicommisso subiecta, quam se constituit tenere iure pignoris, quam accipiendi promisitque perpetuo

litem vel questionem aliquam non movere, non moveri facere, nec moventi consentire, sed potius legitime defendere ab omni molestante persona, et promisit quod de predictis nemini alii ius aliquod est datum, cessum, vel concessum nec dabitur aut cedetur in futurum, quod si datum cessum vel concessum quolibet appareret promisit, reacquirere et ipsum dominum Leonem eiusque heredes, res et bona semper conservare indennes, convenientes expresse dicti contrahentes quod huiusmodi census impositio, constitutio sit facta penitus et omnino secundum formam iuris et bullae sanctissimi domini nostri domini Pii pape quinti et aliorum pontificum et ad rationem septem pro centinario, quem dominum Franciscum dicta domina Laura sub iam dictis auctoritate et obligationibus promisit eumdem eiusque heredes res et bona semper conservare indennem; pro quibus omnibus et singulis tenendis, attendendis et inviolabiliter observandis dicti contrahentes omnes se obligaverunt in pleniori et ampliori forma Camere Apostolice cum susceptione mandati executivi et aliis clausulis solitis et consuetis, necessariis et opportunis, latius quando opus erit extendendis rogantes, iurantes, et rogantes me notarium. Super quibus omnibus et singulis predictus dominus iudex sedens suam et communis Perusiae, qua fungitur in hac parte, auctoritatem interposuit pariter et decretum, omni modo meliori».

Coll. ASPg, Notarile, notaio Fabrizio Ballarini, Prot. 2447, ff. 62v - 64v.
Bibl. F.F. Mancini, Un documento per Federico Barocci e la cappella Coli-Pontani in Santa Maria degli Angeli, in "Esercizi", 6, 1983 (pp. 18-47), p. 41, nota 5 (con collocazione errata).